آیات قرآن در نهج البلاغه

نهج البلاغه در 121 مورد به طور صریح به آیات قرآن کریم استشهاد نموده و یا اقتباس کرده است:
1ـ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِیسَ. (خطبة 1)
2ـ اِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ اِلى یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ. (خطبة 1)
3ـ وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً، وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ. (خطبة 1)
4ـ تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ. (خطبة 3)
5ـ اِحْدَی الْحسْنَیَیْنِ. (خطبة 23)

خلقت جهان

1. عجز انسان
ما لابن آدم و الفخر، اوله نطفة، و آخره جیفة و لا یرزق نفسه، و لا یدفع حتفه. (حکمت 454)
انسان را با فخر چه کار! او که آغازش نطفه است و فرجامش مردار گندیده، نه می تواند روزی خود دهد و نه می تواند مرگ را دفع کند. (پس چرا فخر می کند؟!)
2. آفرینش جهان
خلق الخلق علی غیر تمثیل، و لا مشورة مشیر، و لا معونة معین، فتم خلقه بامره، و اذعن لطاعته، فاجاب. (خطبه 155)
خداوند موجودات را بدون در دست داشتن هیچ نمونه ای و بدون مشورت با هیچ مشاوری و بدون کمک گرفتن از هیچ یاوری آفرید و خلقت به فرمان او تمام و کامل شد و همگی به طاعتش اقرار کردند.

فرشتگان

1. آفرینش فرشتگان
خلق سبحانه لاسکان سمواته، و عمارُة الصفیح الاعلی من ملکوته، خلقا بدیعا من ملائکته، و ملا بهم فروح فجاجها، وحشابهم فتوق اجوائهاً. (خطبه 91)
خدای سبحان برای سکونت بخشیدن در آسمان ها و آبادانی بالاترین قسمت ملکوت و عظمت خویش (افلاک بلند) مخلوقاتی بدیع و نوظهور، یعنی فرشتگان را آفرید و آنها را در راه های گشاده آسمان ها و فضاهای وسیع میان آنها قرار داد و همیشه میان آن ها راه های گشاده.

نکاتی راجع به عمر در نهج البلاغه

1. عمر مقدر شده!
اعلم یقینا انک لن تبلغ املک، و لن تعدو اجلک و انک فی سبیل من کان قبلک. (نامه 31)
یقین بدان که هرگز به آرزویت نمی رسی و هرگز بیش از اجلت عمر نمی کنی و تو همان راهی را می پویی که پیشینیانت پیمودند.
2. غنیمت شمردن عمر
قرنت الهیبة بالخیبة، والحیا بالحرمان، والفرضه تمر مر السحاب، فانتهزوا فرص الخیر. (حکمت 21)
هیبت، قرین نومیدی است و کم رویی قرین محرومیت و بی نصیبی، و فرصت به شتاب ابر می گذرد، پس فرصت های شایسته را مغتنم شمارید.

خرد و تفکر از دیدگاه نهج البلاغه

وصف خرد و عقل
1. سودمندترین دارایى
لا مال اعود من العقل. (حکمت 113)
هیچ دارایى سودمندتر از خرد نیست.
2. بهترین دانش
لا علم کالتفکر. (حکمت 113)
هیچ دانشى همانند تفکر (و اندیشه براى کسب حقایق) نیست.

عافیت از منظر حضرت علی(ع)

1. طلب خیر و خوبی از خدا
فی وصیته لا بنه علیه السلام - : و اکثر الاستخارة. (نامه 31)
در وصیت خود به فرزندش می فرماید: از خدا بسیار طلب خیر کن.
2. سازش با بیماری
امش بدائک ما مشی بک. (حکمت 27)
تا زمانی که بیماری با تو می سازد تو نیز با آن بساز.

دیدگاه حضرت علی(ع) در مورد مال و ثروت

1. مایه شهوت
المال مادة الشهوات. (حکمت 58)
مال مایه شهوت هاست.
2. وصی خویش در اموال باش!
یابن آدم! کن وصی نفسک فی مالک، و اعمل فیه ما توثر ان یعمل فیه من بعدک. (حکمت 254)
ای فرزند آدم! تو خود در اموال و دارایی وصی خویش باش و امروز بدان گونه در آن عمل کن که می خواهی بعد از تو عمل کنند.

رزق و روزی در نهج البلاغه

1. انواع روزی
الرزق رزقان: رزق تطبه، و رزق یطلبک، فان انت تاته اتاک. (نامه 31)
روزی بر دو گونه است: یک روزی که تو در پی آنی و روزی دیگری که آن در پی تو است و اگر تو سراغش نروی او خود نزد توآید.
2. تضمین روزی
...عیاله الخلائق، ضمن ارزاقهم، و قدر اقواتهم. (خطبه 91)
مردم نانخورهای خدایند خداوند روزی آن ها را ضمانت و خوراکشان را مقدر کرده است.

شکر و کفران نعمت

1. ستایش به پاس نعمت ها
احمده شکرا لانعامه، و استعینه علی وظائف حقوقه. (خطبه 190)
خدای بزرگ را به پاس بخشیدن نعمت هایش می ستایم و در انجام فرمانش ‍ از او یاری می جویم.
2. پرهیز از مستی نعمت
اتقوا سکرات النعمة، و احذروا بوائق النقمة. (خطبه 151)
از مستی نعمت بپرهیزید و از سختی نقمت بر حذر باشید.

پند و عبرت از دیدگاه نهج البلاغه

1. عبرت از گذشتگان
اتعظوا بمن کان قبلکم ، قبل ان یتعظ بکم من بعد کم. (خطبه 32)
از آنان که پیش از شما در گذشته اند، پند بگیرید، پیش از آن که پس از شما خواهند آمد از شما پند گیرند.
2. عبرت از پیشینیان
اعتبروا بحال ولد اسماعیل و بنی اسحاق و بنی اسرائیل علیه السلام فما اشد اعتدال الاحوال، و اقرب اشتباه الامثال. (خطبه 192)

توصیف فقر در نهج البلاغه

1. مرگی بزرگ تر از مرگ حقیقی
الفقر الموت الاکبر. (حکمت 163)
فقر و بی چیزی مرگی است بزرگ تر از مرگ حقیقی!
2. خوشا به حال فقیران!
و قال علیه السلام فی صفة الانبیا - : و ان شئت ثنیت بموسی کلیم الله صلی الله علیه و آله حیث یقول: (رب انی لما انزلت الی من خیر فقیر) و الله ما ساله الا خبزا یاکله!. (خطبه 160)

توصیف دنیا و دنیاطلبان در نهج البلاغه

1. شگفت از آباد کننده دنیا
عجبت لمن إنکر النشإ الاخری، و هو یری انشإة الاولی، و عجبت لعامردار الفنا و تارک دار البقا. (حکمت 126)
در شگفتم از کسی که ورود به جهان دیگر را انکار می کند، در حالی که ورود به جهان نخست را می نگرد و در شگفتم از آباد کننده این جهان ناپایدار و رها کننده آن سرای جاویدان.
2. علت هلاکت گذشتگان
انما هلک من کان قبلکم بطول آمالهم و تغیب آجالهم. (خطبه 147)

حلال و حرام از دیدگاه نهج البلاغه

1. اهمیت حلال و حرام
اما بعد یا ابن حنیف! فقد بلغنی ان رجلا من فتیه اهل البصرة دعاک الی مادبة فاسرعت الیها تستطاب لک الالوان، و تنقل الیک الجفان. و ما ظننک انک تجیب الی طعام قوم، عائلهم مجفو. و غنیهم مدعو. فانظر الی ما تقضمه من هذا المقضم، فما اشتبه علیک علمه فالفظه، و ما ایقنت بطیب وجوهه فنل منه .(نامه 45)