فرشتگان

1. آفرینش فرشتگان
خلق سبحانه لاسکان سمواته، و عمارُة الصفیح الاعلی من ملکوته، خلقا بدیعا من ملائکته، و ملا بهم فروح فجاجها، وحشابهم فتوق اجوائهاً. (خطبه 91)
خدای سبحان برای سکونت بخشیدن در آسمان ها و آبادانی بالاترین قسمت ملکوت و عظمت خویش (افلاک بلند) مخلوقاتی بدیع و نوظهور، یعنی فرشتگان را آفرید و آنها را در راه های گشاده آسمان ها و فضاهای وسیع میان آنها قرار داد و همیشه میان آن ها راه های گشاده.
2. بندگی بی کسالت
من ملائکتک، لا یسامون من عبادتک. (خطبه 171)
گروهی از فرشتگانت هستند که از بندگی تو خسته نمی شوند.
3. درجه یقین فرشتگان
لم ترم الشکوک بنوازعها عزیمةُ ایمانهم، و لم تعترل الظنون علی معاقد یقینهم. (خطبه 91)
انگیزه های امیال و شک و تردیدها، استحکام ایمان آنان را متزلزل و مختل نساخت، گمان ها و پندارها به دژهای محکم یقین آنان، ازدحام و هجوم نیاورد.
4. توصیف فرشتگان
انشا هم علی صور مختلفات، و اقدار متفاوتات، اولی اجنحة تسبح جلال عزته ... و منهم من هو فی خلق الغمام الدلح و فی عظم الجبال اشمخ، و فی قترة الظلام الابهم، و منهم من خرقت اقدامهم تخوم الارض السفلی، فهی کرایات بیض قد نفذت فی مخارق الهوا، و تحتها ریح هفافُة تحبسها علی حیث انتهت من الحدود المتناهیةُ، قد استفر غتهم اشغال عبادته. (خطبه 91)
خدای سبحان فرشتگان را به صورت های مختلف و اندازه های گوناگون آفریده است: (بالدارانی هستند) که همواره تسبیح جلال و عزت او را می گویند. گروهی از آنان در میان ابرهای پر آب و در کوه های مرتفع و بلند و در ظلمات تاریک قرار دارند و جمعی دیگر قدم هایشان تا قعر زمین پایین رفته و همانند پرچم های سفیدی دل هوا را شکافته و در زیر آن بادهایی است که به نرمی حرکت می کنند و آنها را در جای خویش نگه می دارد، اشتغال به عبادت حق آن ها را از هر کار دیگری باز داشته است.
5. اراده فرشتگان در عبادت
لا تعدو عزیمة جدهم بلادة الغفلات، و لا تنتضل فی هممهم خدائع الشهوات. (خطبه 91)
سستی ناشی از عفلت ها بر اراده آن ها به کوشش در عبادت چیره نگردد و تیرهای خدعه آلود شهوت ها و هوس ها، همت های آنان را آماج خود قرار ندهد.
6. کم بودن طاعت ملایک
انهم علی مکانهم منک، و منزلتهم عندک، و استجماع اهوائهم فیک و کثرة طاعتهم لک، و قلة غفلتهم عن امرک، لو عاینوا کنه ما خفی علیهم منک لحقروا اعمالهم، و لزروا علی انفسهم، ولعرفوا انهم لم یعبدوک حق عبادتک، و لم یطیعوک حق طاعتک. (خطبه 109)
آنان با همه منزلتی که نزد تو دارند و همه وجودشان عشق به توست و با وجود فراوانی طاعتشان از تو و غافل نبودنشان از تو، اگر حقیقت آن چه را از تو بر آنان پوشیده است مشاهده کنند، بی گمان اعمال خویش را خرد شمارند و بر خویشتن خرده گیرند و دریابند که تو را چنان که سزد عبادت نکرده اند و چندان که شایسته است طاعتت ننموده اند.
7. عصمت فرشتگان
و عصمهم من ریب اشبهات، فما منهم زائغ عن سبیل مرضاته. (خطبه 91)
آنان را از تردید حاصل از شبهات مصون داشت؛ از این رو، هیچ کدام آنها از راه خشنودی خدا منحرف نمی شود.
8. صفت ملایک
لم تطمع فیهم الوساوس فتقترع برینها علی فکرهم. (خطبه 91)
وسوسه ها طمعی در راهیابی به آنان نداشته تا با کثافت خود، فکر آنان را بکوبد.
9. عبادت ملایکه
لم یتولهم الاعجاب فیستکثروا ما سلف منهم، و لا ترکت لهم استکانة الاجال، نصیبا فی تعظیم حسناتهم. (خطبه 91)
عجب (خود بزرگ بینی و خود پسندی) بر آنان غلبه نکرده تا آنان عبادات گذشته را زیاد محسوب کنند و احساس ناتوانی و ناچیزی در دریافت جلال خداوندی برای بزرگ بینی حسناتی که انجام می دهند نصیبی نگذاشته است.
10. فرشتگان شیفته عبادت
وصلت حقائق الایمان بینهم و بین معرفته، و قطعهم الایقال به الی الوله الیه، و لم تجاوز رغباتهم ما عنده الی ما عند غیر قد ذاقوا حلاوة معرفته، و شربوا بالکاس الرویة من محبته. (خطبه 91)
حقایق ایمان، میان ایشان و شناخت خدا پیوند داده است و یقینشان به وجود او، آنها را شیفته و سرگشته او کرده است. شیرینی معرفت او را چشیده اند و از جام محبت او سیراب گشته اند.
11. نظارت فرشتگان
اعلموا، عباد الله! ان علیکم رصدا من انفسکم، و عیونا من جوار حکم، و حفاظ صدق یحفظون اعمالکم، وعدد انفاسکم، لا تسترکم منهم ظلمُة لیل داج، و لا یکنکم منهم باب ذو رتاج. (خطبه 157)
بدانید ای بندگان خدا! که دیده بانی از وجود شما و جاسوسانی از اعضای بدن شما و نگهبانان صادقی بر شما گماشته شده اند که اعمال شما و شمار نفس هایتان را ثبت می کنند. نه سیاهی شب تار (اعمال) شما را از دید آنها پوشیده می دارد و نه دروازه محکم و بسته، شما را از آنان مخفی می کند.
12. سعی و کوشش در عبادت
لیس فی اطباق السما موضع اهاب، الا و علیه ملک ساجد، اوساعت حافد، یزدادون علی طول الطاعة بربهم علما، و تزداد عزة ربهم فی قلوبهم. (خطبه 91)
در هیچ یک از طبقات آسمانی جایی به اندازه جای پوستینی وجود ندارد که در آن فرشته ای در حال سجده نباشد و یا با سعی و کوشش (به دنبال کار) شتابد، با اطاعت فراوان به علم و یقین خویش می افزایند و عزت و سلطنت پروردگار در دل هایشان افزوده می شود.
13. وصف فرشتگان الهی
جعلهم الله فیما هنالک اهل الامانة علی وحیه، و حملهم الی المرسلین و دائع امره و نهیه. (خطبه 91)
خداوند متعال آن فرشتگان را در آن جایگاه صفحات مقدس ملکوتی که هستند، امین وحی خود قرار داده و به وسیله آنان امانت های امر و نهی خود را بر رسولانش رسانده است.
14. فرشته تحذیر
ان لله ملکا ینادی فی کل یوم: لدوا للموت، و اجمعوا للفنا، و ابنوا للخراب!. (حکمت 132)
همانا خدا را فرشته ای دارد که هر روز ندا در می دهد: برای مرگ بزایید و برای نابودی گرد آورید و برای ویرانی بسازید!
15. داناتر از خلایق!
هم اعلم خلقک بک، و اخوفهم لک، و اقربهم منک؛ لم یسکنوا الاصلاب، و لم یضمنوا الارحام، و لم یخلقوا من ما مهین، و لم یتشعبهم ریب المنون؛ و انهم علی مکانهم منک، و منزلتهم عندک، و استجماع اهوائهم فیک، و کثرة طاعتهم لک، و قلة غفلتهم عن امرک؛ لو عاینوا کنه ما خفی علیهم منک لحقروا اعمالهم. (خطبه 109)
آنها فرشتگان به تو داناتر از باقی خلایق هستند و از تو بیش از همه می ترسند و به تو بیش از همه نزدیک اند، در پشت پدران جا نگرفته اند و در رحم های مادران در نیامده اند و از آب بی مقدار آفریده نشده اند و (حوادث روزگار) آن ها را پریشان نکرده است.
آنان با مقامی که در پیش تو دارند و با این که همه عشق و آروزهایشان در وجود تو جمع شده است و با وجود فزونی طاعت و عبادتشان برای تو، کمی غفلتشان از فرمانت ؛ اگر حقیقت ذات تو را که بر آنان پوشیده است مشاهد کنند اعمال خود را حقیر و کوچک شمارند.
16. همیشه در رکوع و سجود
فتق ما بین السموات العلا، فملآهن اطوارا من ملائکته، منهم سجود لا یرکعون، و رکوع لا ینتصبون، و صافون لا یتزایلون، و مسبحون لا یسامون، لا یغشاهم نوم العیون، و لا سهو العقول، و لا فترة الا بدان، و لا غفلة النسیان و منهم امنا علی وحیه، و السنة الی رسله، و مختلفون بقضائه و امره، و منهم الحفظة لعباده، و السدنة لابواب جنابه، و منهم الثابتة فی الارضین السفل اقدامهم، والمارقة من الاقطار ارکانهم، و المناسبة لقوائم العرش اکتافهم. ناکسة ذونه ابصارهم، متلفعون تحته باجنحتهم، مضروبة بینهم و بین من دونهم حجب العزة، و استار القدرُة. لا یتو همون ربهم بالتصویر، و لا یجرون علیه صفات المصنوعین، و لا یحدونه بالاماکن، و لا یشیرون الیه یشیرون الیه بالنظائر. (خطبه 1)
خداوند آسمان های بلند را از هم گشود و مملو از فرشتگان گوناگون کرد، دسته ای از آن ها همیشه در سجودند و رکوع ندارند و یا در رکوع اند و قیام نمی کنند و یا در صف هایی که هرگز پراکنده نمی شوند قرار دارند و یا همواره تسبیح می گویند و ملول نمی شوند، نه خواب به دیدگان آنها راه می یابد و نه خطایی در خردشان و نه سستی در وجودشان و نه بی خردی و فراموشی در آن پدید می آید و گروهی دیگر از آنان، امینان وحی حق و زبان او به سوی پیام آوران اند و پیوسته برای رسانیدن حکم و فرمان او رفت و آمد می کنند. گروهی دیگر از آنان نگهبان بندگان و دربانان بهشت اویند. جمعی از ایشان پاهایشان در طبقات پایین زمین ثابت و گردن هایشان از آسمان بالا گذشته و اعضای آنها از کرانه های جهان بیرون رفته است و کتف های آنان برای حفظ پایه های عرش خدا آماده است و در مقابل عرش ‍ او سر را پایین افکنده اند و در زیر آن، بال ها را به خود پیچیده اند و در میان آنان و دیگران که در مراتب پایین قرار دارند، حجاب های عزت و پرده های قدرت فاصله انداخته، هرگز پروردگار خود را با نیروی وهم تصویر نکنند و صفات آفریدگان را برای او قائل نشوند. هرگز او را در مکانی محدود نساخته و با چشم اشاره به او نمی کنند.