کتابشناسی تکفیر

مقدمه

در طول تاریخ اسلام، افراد و فرقه‌ها و گروه‌هایی بوده‌اند که مخالفان خود را تکفیر می‌کردند و با کوچک‌ترین عاملی آنان را خارج از دین اسلام می‌شمردند و حکم به وجوب قتل آنان می‌دادند. شروع این پدیده مخرب، از خوارج آغاز شد و در دو قرن اخیر وهابیان شیوه آنان را ادامه داده‌اند.

فرقه وهابی از جمله جریان‌هایی است که در مقابل امت اسلامی قرار گرفته‌است. وهابیان با استفاده از آیاتی که درباره کفار و مشرکان صدر اسلام و اقوام جاهلی نازل شده، مسلمانان را به کفر و شرک متهم می‌سازند و اعمال مسلمانان را مطابق اعمال کفار قلمداد می‌کنند. آنها با داشتن افکاری خشن، باعث ایجاد اختلاف، تشتّت، درگیری و جنگ میان مسلمانان و خشنودی کفار و استعمارگران شده‌اند.

بنیادگرایی سلفی؛ مبانی مشترک نظری

مقدمه

تعاریف متفاوتی از بنیادگرایی و سلفی‌گری انجام شده و بالتبع هر تعریف، جنبش‌ها یا حرکت‌های متفاوتی را در عالم خارج به عنوان مصداق بنیادگرایی یا سلفی‌گری برگزیده است. این تفاوت در تعاریف تا حدی معلول این واقعیت بوده است که این جنبش‌ها چه در مبانی نظری و چه در خاستگاه‌ها و عوامل اجتماعی رشدشان، چنان مختلف بوده‌اند که یافتن فصول مشترک میان آنان را با مشکل مواجه کرده است. برخی تعاریف، چنان بوده‌اند که برخی مصادیق که به نظر عموم صاحب‌نظران بنیادگرا دانسته می‌شوند را شامل نمی‌شود و بیشتر نوعی تعریف نظری بوده است؛ همچنان که تعاریف دیگر، چنان عام بوده‌اند و مصادیقی را شامل شده‌اند که از دید صاحب‌نظران، اطلاق صفت بنیادگرا بر آنان بس گزاف نموده است.[1] ممتاز احمد چند معیار برای تشخیص بنیادگرایی ارائه کرده است که دقیق‌تر از سایر تعاریف انجام شده در این زمینه است: (Mumtaz Ahmad, 1991, pp. 462-463)

گونه‌ها و شکل‌های تکفیر

حالت سخت‌گیری و نق زدن به دیگری یا اختلاف با وی و تکفیرش، خود را به صورت‌های مختلف نشان می‌دهد و برای آن، بیان‌ها و گونه‌‌هایی بسیار است.

در رأس همه این گونه‌ها، نسبت دادن دیگری به کفر و خروج از دین است. درباره این‌گونه تکفیر در فصل نخست به تفصیل سخن گفتیم. لیکن برای تکفیر، شکل‌ها و گونه‌‌های دیگری‌ست که به حدّ بیرون راندن دیگری از محدوده ایمان نمی‌رسد، ولی از دین و ایمان او می‌کاهد و با برخی تهمت‌‌ها به اندازه‌ای بدنامش می‌کند که از متهم کردنش به خروج از دین کم‌تر نیست از قبیل نسبت‌دادن او به فسق و انحراف یا گمراهی یا بدعت در دین یا مخالفت با مشهور، و کار به لعن کردن و دشنام دادن او می‌رسد.

داعش؛ کلید آمریکا برای بازگشایی پروژه خاورمیانه جدید

داعش به حرکت در آمده و دنبال سرزمینی می گردد که در آن فرود آید. استراتفور نوشت که اردن هدف بعدی داعش است.اصل ماجرا این است که برای تضعیف سازمان محور مقاومت،یک سازمان تروریستی را برای ایجاد عصری از بی نظمی مأمور کرده اند.

مسئله پایه ای این است که قبل از آنکه به اندازه کافی دیر شود؛ آینده را پیش بینی کنید، اینکه بازیگران سیاسی و ژئوپلتیک چه در سر دارند و به چه می اندیشند و اینکه هدف بعدی و هدف های بعدی چیست؟ با این دید، در عراق و منطقه آسیای غربی (خاورمیانه) واقعاً چه می گذرد؟!

داعش چیست و از کجا سر برآورد؟

گروهک تروریستى داعش قبل از آن که از عراق به سوریه برود نام «داع» یعنى دولت اسلامى عراق را انتخاب کرده بود اما بعد از ورود به سوریه، حرف «ش» را به آخر داع اضافه کرد که از کلمه شام (نام قدیم سوریه) گرفته شده است.

«داعش» عبارتى است که از حروف اختصارى «دولت اسلامى در عراق و شام» تشکیل شده است. این گروهک تروریستى قبل از آن که از عراق به سوریه برود نام «داع» یعنى دولت اسلامى عراق را انتخاب کرده بود اما بعد از ورود به سوریه، حرف «ش» را به آخر داع اضافه کرد که از کلمه شام (نام قدیم سوریه) گرفته شده است.

ریشه یابی بحران کنونی عراق

دکتر علی الوردی یکی از مبرّزترین مورخان و جامعه‌شناسان عراق معاصر در باب نظام سیاسی و اجتماعی عراق توصیفی خاص به دست داده است. به نظر الوردی که ادوار تاریخ عراق را به صورتی پیوسته در فراز و فرود دو مفهوم «الحضاره» و «البداوه» بررسی کرده، این سرزمین همان اندازه که نقشی تمدنی داشته و در آن مؤسسات تمدنی و نهادهایی چون دولت، دیوان، جیش، محاکم، مجالس، مکاتب و مدارس و مانند اینها شکل یافته‌اند، دارای نقشی منحصربه‌فرد در تداوم «بدویت» هم بوده است. ادوار تمدنی گوناگون موجب شده است عراق، به سبب موقعیت ژئوپلتیک در منطقه و جهان، قدرت یا قوه‌ای تأثیرگذار در تنظیم مناسبات مشرق و مغرب عالم اسلامی باشد، اما درست برعکس چنین ویژگی، دوران بدویت عراق، نه تنها بر سامان آن کشور تأثیر نامطلوب نهاده، بلکه مناطق پیرامونی ــ از جمله ایران ــ را  نیز به ورطۀ بحران‌ها و تنش‌های پیچیده و درازمدت ‌افکنده است.

تقریب مذاهب اسلامی راه حلی برای مقابله با جریان تکفیری

در مقالات گذشته، به ‌پی آمد‌ها و مضار تکفیر، مفاسد فردی واجتماعی آن، ریشه‌ها و زمینه‌ها و عل گسترش آن در جوامع اسلامی پرداخته، و راه حل اساسی آن را در بازگشت به قرآن و سنت و سیره پیامبران وائمه معصومین و سلف صالح معرفی نمودیم. و پنج اصل اساسی و مهمم برای رفع این مشکل بزرگ از میان جوامع اسلامی برشمردیم.

در آخرین قسمت این سلسله مباحث، از تقریب مذاهب اسلامی سخن به میان است و اهمیت بحث ایجاب می‌کند که دو نکته در ابتدای این نوشتار، مورد تذکار قرار گیرد:

تکفیر سیاسی و گویندگان درباری

در اردیبهشت ماه سال1388، تلویزیون عربی بی‌بی سی دربرنامه‌ای به نام من الصمیم (از درون)، با امام مسجدالحرام به نام شیخ عادل بن سالم الکلبانی مصاحبه‌ای انجام داد و از او درباره حقوق و آزادی‌های دینی در عربستان پرسید. شیخ عادل در پاسخ چنین گفت: همه مذاهب و طوایف در عربستان از آزادی و حقوق شهروندی برخوردارند و در میان آن‌ها تبعیضی در کار نیست. به گواه اینکه ملک عبداللّه هیأت اعزامی علمای شیعه منطقه شرقیه را به حضور پذیرفت، آنگاه دستور داد کلیه کسانی که در جریان حادثه قبرستان بقیع دستگیر شده بودند، آزاد شوند و اما اینکه چرا شیعیان در هیأت کبار العلماء (شورای عالی علمای عربستان) نماینده‌ای ندارند، به خاطر آن است که آنان مراجع و دادگاه‌های ویژه‌ای در مناطق خود دارند.

اسلام و تکفیر

جو اتهام و تکفیر در جامعه بیانگر نوعی رابطه سوء در برخورد و معاشرت است رابطه‌ای که در آن بدبینی و بدگمانی حق دوکینه و... جایگزین اخوت و یگانگی عطوفت و مهربانی گشته و رابطه بین افکار و آراء در جامعه بر بد‌ترین پایه هااستواراست به جای اینکه بر منطق و استدلال تکیه شود تا روح تفاهم و حقیقت جوئی زنده گردد به چماق تکفیر واتهام برای کوبیدن طرف مقابل واشباع روح تفوق طلبی روی آورده می‌شود. بنابراین قبل از آنکه موضع صریح اسلام را در رابطه با جو تکفیر بیان کنیم نخست باید روابط اجتماعی اسلام را بصورت گذرا مورد بررسی قرار داده تا ببینیم رابطه بین افراد جامعه بر چه اصولی استواراست؟

بنیادگرایی؛ آغاز غربی و تکثر شرقی

آیا بنیادگرایی مذهبی مسیحی از بین رفته است؟

امروزه از میان ادیان و مذاهبی که اعمال خشونت آمیز مذهبی در میان پیروانشان مشاهده شده است، مانند خشونت طلبان هندو، مسیحی، بودایی، یهودی و مسلمان، تنها نام بنیادگرایی اسلامی در رسانه‌های تبلیغاتی غرب رواج دارد و از بنیادگرایی در سایر ادیان و به ویژه در یهودیت و مسیحیت، سخنی به میان نمی‌آید. رفتار غرب و به ویژه ایالات متحده تاکنون به خوبی این حقیقت را آشکار کرده است که آنان به دشمنی به نام بنیادگرایی اسلامی به شدت نیازمندند. کمک آمریکا به گروه خشونت طلب و تروریست طالبان و به قدرت رساندن آن در افغانستان، از عمق نیاز امریکا به الگویی از بنیادگرایی و یا به تعبیر درست‌تر «تروریسم اسلام گرا» حکایت می‌کند. اما آیا رفتارهای تروریستی و افراطی و به اصطلاح بنیادگرایانه تنها از سوی برخی اسلام گرایان درمصر و سودان و افغانستان و الجزایر سر زده است، یا چنین اقداماتی در بین پیروان تندرو سایر ادیان نیز به چشم می‌آید. مروری به موارد زیر به اندازه کافی گویا است:

گفتمان تقریب به جای تکفیر

بیست‌ویکمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی، با موضوع «منشور وحدت اسلامی، نقد و بازنگری» طی 3 روز (17-15 اردیبهشت‌ماه) این هفته توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سالن اجلاس کشورهای اسلامی برگزار شد. 
در این کنفرانس که حدود 250 اندیشمند، پژوهشگر و استاد دانشگاه از کشورهای اسلامی حضور به هم رسانده بودند، با نگاه به پیش‌نویس منشور اسلامی که سال گذشته توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به تصویب رسیده بود، چشم‌اندازها، زمینه‌ها، راهکارها و موانع تقریب، گفت‌وگو، آموزش و تبلیغات اسلامی، مکاتب، جریان‌ها، فتاوا، فرهنگ و اندیشه اعتدال و توازن و نقد و بازنگری میثاق وحدت اسلامی به نقد، بررسی و تحلیل گذاشته شد. نیز همزمان با این کنفرانس خبر شروع به کار پایگاه خبری تقریب (www. taghribnews. com)، وابسته به مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به دو زبان فارسی و عربی منتشر شد. از مهم‌ترین دستاوردهای این کنفرانس، تأکید اکثر اندیشمندان بر گفتمان تقریب، دگرپذیری به جای گفتمان تکفیر و خشونت بود. 
گزارش حاضر، چکیده‌ای از برخی از سخنرانی‌های ارائه شده در این کنفرانس است.

طالبان و سپاه صحابه فرزندان وهابیت

چکیده
گرچه وهابیت امروز نسبت به وهابیت قرن دوازدهم در برخی مسائل دارای تعادل نسبی به نظرمی رسد و نظریات رهبران شان را کنار گذاشته اند ولی از ان لحاظ که خشونت جزو لاینفک اندیشة وهابیت است، پرورش فرقه های تندرو متعصب یکی از سیاست های اصلی وهابیت است که بتواند سیاست های آنها را در منطقه پیاده کنند. دو گروه طالبان و سپاه صحابه در افغانستان و پاکستان از تربیت یافتگان آنان که با همان عقاید و خشونت وهابی، به کشتار و قتل مسلمین بویژه شیعیان پرداختند و از اسلام چهره ای زشتی را به جهان به نمایش گذاشت.

تفکر امت ‌برانداز تکفیر

«اختلاف» همواره یکی از سیاست‌های ثابت دشمنان جهان اسلام برای تضعیف قدرت کشورهای اسلامی بوده است. یکی از بزرگ‌ترین ثمره‌های این سیاست، تأمین امنیت رژیم صهیونیستی در منطقه است. رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اخیر خود با اعضای مجلس خبرگان رهبری به این مسأله اشاره کردند: «یکى از راهبردهاى اساسى دشمنان اسلام و بخصوص دشمنان نظام اسلامى در منطقه، راهبرد ایجاد اختلاف فرقه‌اى و مذهبى و مسئله‌ى شیعه و سنّى است؛ این را توجه داشته باشید.

تکفیری ها چه کسانی هستند ؟

در حال حاضر یکی از عوامل مهم فتنه گری در منطقه جریان سلفی تکفیری است که در لباس دفاع از سنت، عملا در مسیر منافع غربیان گام برمی دارد.
در حضور این افراد در محافل و جوامع و انتشار آثار و فرآورده های فرهنگی آن در برخی از مراکز، باعث جلب توجه برخی از جوانان پرشور که از اقدامات سرکوبگرانه اشغالگران به ستوه آمده اند، شده است