چهل حدیث از امام حسن مجتبی (ع)
ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : یَا ابْنَ آدْم! عَفِّ عَنِ
مَحارِمِ اللّهِ تَکُنْ عابِداً، وَ ارْضِ بِما قَسَّمَ اللّهُ سُبْحانَهُ لَکَ
تَکُنْ غَنِیّاً، وَ أحْسِنْ جَوارَ مَنْ جاوَرَکَ تَکُنْ مُسْلِماً، وَ صاحِبِ
النّاسَ بِمِثْلِ ما تُحبُّ أنْ یُصاحِبُوکَ بِهِ تَکُنْ عَدْلاً.
«بحارالأنوار، ج 78، ص 112»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: ای فرزند آدم!
نسبت به محرّمات الهی عفیف و پاکدامن باش تا عابد و بنده خدا باشی. راضی باش بر
آنچه که خداوند سبحان برایت تقسیم و مقدّر نموده است، تا همیشه غنی و بی نیاز
باشی. نسبت به همسایگان، دوستان و همنشینان خود نیکی و احسان نما تا مسلمان محسوب
شوی. با افراد (مختلف) آنچنان بر خورد کن که انتظار داری دیگران همانگونه با
تو بر خورد نمایند.
2ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : وَ نَحْنُ رَیْحانَتا
رَسُولِ اللّهِ، وَ سَیِّدا شَبابِ أهْلِ الْجَنّةِ، فَلَعَنَ اللّهُ مَنْ
یَتَقَدَّمُ، اَوْ یُقَدِّمُ عَلَیْنا اَحَداً.
«کلمة الإمامُ الْحَسَن - علیه السلام -، ص 211»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - به دنباله وصیّتش در حضور جمعی از أصحاب
فرمود: و ما دو نفر ـ یعنی حضرت و برادرش امام حسین (علیهما السلام) ـ ریحانه رسول
اللّه (صلی الله علیه وآله وسلم) و دو سرور جوانان اهل بهشت هستیم، پس خدا لعنت
کند کسی را که بر ما پیشقدم شود یا دیگری را بر ما مقدّم دارد.
3ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : وَ إنّ حُبَّنا
لَیُساقِطُ الذُّنُوبَ مِنْ بَنی آدَم، کَما یُساقِطُ الرّیحُ الْوَرَقَ مِنَ
الشَّجَرِ.
«بحارالأنوار، ج 44، ص 23، ح 7»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: همانا محبّت و
دوستی با ما (اهل بیت رسول اللّه(صلی الله علیه وآله) سبب ریزش گناهان ـ از
نامه اعمال ـ می شود، همان طوری که وزش باد، برگ درختان را می ریزد.
4ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : لَقَدْ فارَقَکُمْ
رَجُلٌ بِالاْمْسِ لَمْ یَسبِقْهُ الاْوَّلُونَ، وَ لا یُدْرِکُهُ أَلاْخِرُونَ.
«إحقاق الحقّ، ج 11، ص 183»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - پس از شهادت پدرش
امیرالمؤمنین علی - علیه السلام -، در جمع اصحاب فرمود: شخصی از میان شماها رفت که
در گذشته مانند او نیامده است، و کسی در آینده نمی تواند هم تراز او قرار
گیرد.
5ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : مَنْ قَرَءَ الْقُرْآنَ
کانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُجابَةٌ، إمّا مُعَجَّلةٌ وَإمّا مُؤجَلَّةٌ.
«دعوات الرّاوندی، ص 24، ح 13»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: کسی که قرآن را
ـ با دقّت ـ قرائت نماید، در پایان آن ـ اگر مصلحت باشد ـ دعایش سریع مستجاب خواهد
شد ـ و اگر مصلحت نباشد ـ در آینده مستجاب می گردد.
6ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : إنّ هذَا الْقُرْآنَ
فیهِ مَصابیحُ النُّورِ وَشِفاءُ الصُّدُورِ.
«بحارالأنوار، ج 75، ص 111»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: همانا در این
قرآن چراغ های هدایت به سوی نور و سعادت موجود است و این قرآن شفای
دل ها و سینه ها است.
7ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : مَنَ صَلّی، فَجَلَسَ
فی مُصَلاّه إلی طُلُوعِ الشّمسِ کانَ لَهُ سَتْراً مِنَ النّارِ.
«تهذیب الأحکام، ج 2، ص 321، ح 166»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: هر که نماز ـ
صبح ـ را به خواند و در جایگاه خود بنشیند تا خورشید طلوع کند، برایش پوششی از آتش
خواهد بود.
8ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - :إنَّ اللّهَ جَعَلَ
شَهْرَ رَمَضانَ مِضْماراً لِخَلْقِهِ، فَیَسْتَبِقُونَ فیهِ بِطاعَتِهِ إِلی
مَرْضاتِهِ، فَسَبَقَ قَوْمٌ فَفَازُوا، وَقَصَّرَ آخَرُونَ فَخابُوا.
«من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 511، ح 1479»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: خداوند متعال
ماه رمضان را برای بندگان خود میدان مسابقه قرار داد. پس عدّه ای در آن ماه
با اطاعت و عبادت به سعادت و خوشنودی الهی از یکدیگر سبقت خواهند گرفت و گروهی از
روی بی توجّهی و سهل انگاری خسارت و ضرر می نمایند.
9ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : مَنْ أدامَ
الاْخْتِلافَ إلَی الْمَسْجِدِ أصابَ إحْدی ثَمان: آیَةً مُحْکَمَةً، أَخاً
مُسْتَفاداً، وَعِلْماً مُسْتَطْرَفاً، وَرَحْمَةً مُنْتَظِرَةً، وَکَلِمَةً
تَدُلُّهُ عَلَی الْهُدی، اَوْ تَرُدُّهُ عَنْ الرَّدی، وَتَرْکَ الذُّنُوبِ
حَیاءً اَوْ خَشْیَةً.
«تحف العقول، ص 235»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: هرکس جایگاه ـ
عبادات ـ خود را در مسجد قرار دهد یکی از هشت فایده شاملش می گردد: برهان
ونشانه ای ـ برای معرفت ـ، دوست و برادری سودمند، دانش واطلاعاتی جامع، رحمت
و محبّت عمومی، سخن و مطلبی که او را هدایت گر باشد، ـ توفیق إجباری ـ در ترک
گناه به جهت شرم از مردم و یا به جهت ترس از عقاب.
10ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : مَنْ أکْثَرَ مُجالِسَة
الْعُلَماءِ أطْلَقَ عِقالَ لِسانِهِ، وَ فَتَقَ مَراتِقَ ذِهْنِهِ، وَ سَرَّ ما
وَجَدَ مِنَ الزِّیادَةِ فی نَفْسِهِ، وَکانَتْ لَهُ وَلایَةٌ لِما یَعْلَمُ، وَ
إفادَةٌ لِما تَعَلَّمَ.
«إحقاق الحقّ، ج 11، ص 238»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: هر که با علماء
بسیار مجالست نماید، سخنش و بیانش در بیان حقایق آزاد و روشن خواهد شد، و ذهن و
اندیشه اش باز و توسعه می یابد و بر معلوماتش افزوده می گردد و به
سادگی می تواند دیگران را هدایت نماید.
11ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ،
فَإنْ لَمْ تَسْتَطیعُوا حِفْظَهُ فَاکْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ فی بُیُوتِکُمْ.
«إحقاق الحقّ، ج 11، ص 235»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: علم و دانش را ـ
از هر طریقی ـ فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آنرا در حافظه خود نگه دارید، ثبت
کنید و بنویسید و در منازل خود در جای مطمئن قرار دهید.
12ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : مَنْ عَرَفَ اللّهَ
أحَبَّهُ، وَ مَنْ عَرَفَ الدُّنْیا زَهِدَ فیها.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 140»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: هرکس خدا را
بشناسد، (در عمل و گفتار) او را دوست دارد و کسی که دنیا را بشناسد آن را رها
خواهد کرد.
13ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : هَلاکُ الْمَرْءِ فی
ثَلاث: اَلْکِبْرُ، وَالْحِرْصُ، وَالْحَسَدُ; فَالْکِبْرُ هَلاکُ الدّینِ،،
وَبِهِ لُعِنَ إبْلیسُ. وَالْحِرْصُ عَدُوّ النَّفْسِ، وَبِهِ خَرَجَ آدَمُ مِنَ
الْجَنَّةِ. وَالْحَسَدُ رائِدُ السُّوءِ، وَمِنْهُ قَتَلَ قابیلُ هابیلَ.
«أعیان الشّیعة، ج 1، ص 577»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: هلاکت و نابودی
دین و ایمان هر شخص در سه چیز است: تکبّر، حرص، حسد. تکبّر سبب نابودی دین و ایمان
شخص می باشد و به وسیله تکبّر شیطان ـ با آن همه عبادت ملعون گردید. حرص و
طمع دشمن شخصیّت انسان است، همان طوری که حضرت آدم - علیه السلام - به وسیله آن از
بهشت خارج شد. حسد سبب همه خلاف ها و زشتی ها است و به همان جهت قابیل
برادر خود هابیل را به قتل رساند.
14ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : بَیْنَ الْحَقِّ
وَالْباطِلِ أرْبَعُ أصابِع، ما رَأَیْتَ بَعَیْنِکَ فَهُوَ الْحَقُّ وَقَدْ
تَسْمَعُ بِأُذُنَیْکَ باطِلاً کَثیراً.
«بحارالأنوار، ج 10، ص 130، ح 1»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: بین حقّ و باطل
چهار انگشت فاصله است، آنچه که را با چشم خود ببینی حقّ است; و آنچه را شنیدی یا
آن که برایت نقل کنند چه بسا باطل باشد.
15ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : ألْعارُ أهْوَنُ مِنَ
النّارِ.
«بحارالأنوار، ج 75، ص 105، ح 4»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: سرزنش و ننگ
شمردن مردم انسان را، آسان تر است از معصیت و گناهی که موجب آتش جهنّم شود.
16ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : إذا لَقی أحَدُکُمْ
أخاهُ فَلْیُقَبِّلْ مَوْضِعَ النُّورِ مِنْ جَبْهَتِهِ.
«بحارالأنوار، ج 75، ص 105، ح 4»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: وقتی انسان
برادر مؤمن ـ و دوست ـ خود را ملاقات نمود، باید پیشانی و سجده گاه او را
ببوسد.
17ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : إنَّ اللّهَ لَمْ
یَخْلُقْکُمْ عَبَثاً، وَلَیْسَ بِتارِکِکُمْ سُدًی، کَتَبَ آجالَکُمْ، وَقَسَّمَ
بَیْنَکُمْ مَعائِشَکُمْ، لِیَعْرِفَ کُلُّ ذی لُبٍّ مَنْزِلَتَهُ، وأنَّ ماقَدَرَ
لَهُ أصابَهُ، وَما صُرِفَ عَنْهُ فَلَنْ یُصیبَهُ.
«بحار الأنوار، ج 75، ص 110، ح 5»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: خداوند شما
انسان ها را بیهوده و بدون غرض نیافریده و شما را آزاد، رها نکرده است. لحظات
آخر عمر هر یک معیّن و ثبت می باشد، نیازمندی ها و روزی هرکس
سهمیّه بندی و تقسیم شده است تا آن که موقعیّت و منزلت شعور و درک اشخاص
شناخته گردد.
18ـ
قالَ - علیه السلام - لِبَعْضِ وُلْدِهِ: یا بُنَیَّ! لا تُواخِ أحَداً حَتّی
تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ، فَإذَا اسْتَنْبَطْتَ الْخِبْرَةَ، وَ رَضیتَ
الْعِشْرَةَ، فَآخِهِ عَلی إقالَةِ الْعَثْرَةِ، وَ الْمُواساةِ فی الْعُسْرَةِ.
«بحار الأنوار، ج 75، ص 105، ح 3»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - به بعضی از فرزندانش
فرمود: ای پسرم! با کسی دوستی و برادری بر قرار نکن مگر آن که او را از هر جهت
بشناسی و مورد اطمینان باشد، پس هنگامی که چنین فردی را یافتی در همه امور با او
باش.
19ـ
سُئِلَ - علیه السلام - : عَنِ الْبُخْلِ؟ فَقالَ: هُوَ أنْ یَری الرَّجُلُ ما
أنْفَقَهُ تَلَفاً، وَما أمْسَکَهُ شَرَفاً.
«أعیان الشّیعة، ج 1، ص 577»
از حضرت پیرامون بُخل سؤال شد؟ در جواب فرمود: معنای آن چنین است که انسان
آنچه را به دیگری کمک و انفاق کند فکر نماید که از دست داده و تلف شده است و آنچه
را ذخیره کرده و نگه داشته است خیال کند برایش باقی می ماند و موجب شخصیّت و
شرافت او خواهد بود.
20ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : تَرْکُ الزِّنا،
وَکَنْسُ الْفِناء، وَغَسْلُ الاْناء مَجْلَبَةٌ لِلْغِناء:
«کلمة الإمام حسن - علیه السلام -، ص 212»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: انجام ندادن
زنا، جاروب و نظافت کردن راهرو و درب منزل، و شستن ظروف سبب رفاه و بی نیازی
می گردد.
21ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - :السِّیاسَةُ أنْ تَرْعی
حُقُوقَ اللّهِ، وَحُقُوقَ الاْحْیاءِ، وَحُقُوقَ الاْمْواتِ.
«بحارالأنوار، ج 73، ص 318، ح 6»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: ـ مفهوم و معنای
ـ سیاست آن است که حقوق خداوند و حقوق موجودات زنده و حقوق مردگان را رعایت کنی.
22ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : ما تَشاوَرَ قَوْمٌ
إلاّ هُدُوا إلی رُشْدِهِمْ.
«بحارالأنوار، ج 75، ص 105، ح 4»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: هیچ گروهی در
کارهای ـ اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... ـ با یکدیگر مشورت نکرده اند
مگر آن که به رشد فکری و عملی و ... رسیده اند.
23ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : اَلْخَیْرُ الَذّی لا
شَرَّفیهِ: ألشُّکْرُ مَعَ النِّعْمَةِ، وَالصّبْرُ عَلَی النّازِلَةِ.
«بحارالأنوار، ج 75، ص 105، ح 4»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: آن خوبی که شرّ
و آفتی در آن نباشد شکر در مقابل نعمت ها و صبر و شکیبائی در برابر
سختی ها است.
24ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : یَابْنَ آدَم! لَمْ
تَزَلْ فی هَدْمِ عُمْرِکَ مُنْذُ سَقَطْتَ مِنْ بَطْنِ اُمِّکَ، فَخُذْ مِمّا فی
یَدَیْکَ لِما بَیْنَ یَدَیْکَ، فَإنَّ الْمُؤْمِنَ بَتَزَوَّدُ وَ الْکافِرُ
یَتَمَتَّعُ.
«بحارالأنوار، ج 75، ص 111، ح 6»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: ای فرزند آدم از
موقعی که به دنیا آمده ای، در حال گذراندن عمرت هستی، پس از آنچه داری برای
آینده ات (قبر و قیامت) ذخیره نما، همانا که مؤمن در حال تهیّه زاد و توشه
می باشد; ولیکن کافر در فکر لذّت و آسایش است.
25ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : إنَّ مَنْ خَوَفَّکَ
حَتّی تَبْلُغَ الاْمْنَ، خَیْرٌ مِمَّنْ یُؤْمِنْکَ حَتّی تَلْتَقِی الْخَوْفَ.
«إحقاق الحقّ، ج 11، ص 242»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: همانا کسی تو را
ـ در برابر عیب ها و کم بودها ـ هشدار دهد تا آگاه و بیدار شوی، بهتر است از
آن کسی که فقط تو را تعریف و تمجید کند تا بر عیب هایت افزوده گردد.
26ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : القَریبُ مَنْ
قَرَّبَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَإنْ بَعُدَ نَسَبُهُ، وَالْبَعیدُ مَنْ باعَدَتْهُ
الْمَوَدَّةُ وَإنْ قَرُبُ نَسَبُهُ.
«بحارالأنوار، ج 75، ص 106، ح 4»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: بهترین دوست
نزدیک به انسان، آن کسی است که در تمام حالات دلسوز و با محبّت باشد گرچه
خویشاوندی نزدیکی هم نداشته باشد. و بیگانه ترین افراد کسی است که از محبّت و
دلسوزی بیگانه باشد گرچه از نزدیک ترین خویشاوندان باشد.
27ـ
وَسُئِلَ عَنِ الْمُرُوَّةِ؟ فَقالَ - علیه السلام - : شُحُّ الرَّجُلِ عَلی
دینِهِ، وَإصْلاحُهُ مالَهُ، وَقِیامُهُ بِالْحُقُوقِ.
«بحارالأنوار، ج 73، ص 312، ح 3»
از امام حسن مجتبی - علیه السلام - پیرامون مُروّت و
جوانمردی سؤال شد، حضرت فرمود: جوانمرد کسی است که در نگهداری دین و عمل به آن
تلاش نماید، در اصلاح اموال و ثروت خود همّت گمارد، و در رعایت حقوق طبقات مختلف
پا بر جا باشد.
28ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : عَجِبْتُ لِمَنْ
یُفَکِّرُ فی مَأکُولِهِ کَیْفَ لایُفَکِّرُ فی مَعْقُولِهِ، فَیَجْنِبُ بَطْنَهُ
ما یُؤْذیهِ، وَیُوَدِّعُ صَدْرَهُ ما یُرْدیهِ.
«بحارالأنوار، ج 1، ص 218، ح 43»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: تعجّب
می کنم از کسی که در فکر خوراک و تغذیه جسم و بدن هست ولی درباره تغذیه معنوی
روحی خود نمی اندیشد، پس از غذاهای فاسد شده و خراب دوری می کند. و عقل
و قلب و روح خود را کاری ندارد ـ هر چه و هر مطلب و برنامه ای به هر شکل و
نوعی باشد استفاده می کند ـ.
29ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : غَسْلُ الْیَدَیْنِ
قَبْلَ الطَّعامِ یُنْفِی الْفَقْرَ، وَبَعْدَهُ یُنْفِی الْهَمَّ.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 46»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: شستن
دست ها قبل از طعام فقر و تنگدستی را می زداید و بعد از آن
ناراحتی ها و آفات را از بین می برد.
30ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : حُسْنُ السُّؤالِ
نِصْفُ الْعِلْمِ.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 129»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: کسی که عادت
سؤال و حالت پرس و جو دارد مثل آن است که نصف علم ها را فرا گرفته باشد.
31ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : إنّ الْحِلْمَ زینَةٌ،
وَالْوَفاءَ مُرُوَّةٌ، وَالْعَجَلةَ سَفَهٌ.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 198»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: صبر و شکیبائی
زینت شخص، وفای به عهد علامت جوانمردی، و عجله و شتابزدگی (در کارها بدون اندیشه)
دلیل بی خردی می باشد.
32ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : مَنِ اسْتَخَفَّ
بِإخوانِهِ فَسَدَتْ مُرُوَّتُهُ.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 209»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: کسی که دوستان و
برادرانش را سبک شمارد و نسبت به آن ها بی اعتناء باشد، مروّت و
جوانمردیش فاسد گشته است.
33ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : إنّما یُجْزی الْعِبادُ
یَوْمَ الْقِیامَةِ عَلی قَدْرِ عُقُولِهِمْ.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 209»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: همانا در روز
قیامت بندگان به مقدار عقل و درک و شعورشان مجازات می شوند.
34ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : إنَّ الْقُرْآنَ فیهِ
مَصابیحُ النُّورِ، وَ شِفاءُ الصُّدُورِ، فَیَجِلْ جالَ بَصَرُهُ، وَ لْیَلْجَمُ
الصِّفّةَ قَلْبِهِ، فَإنَّ التَّفْکیرَ حَیاةُ الْقَلْبِ الْبَصیرِ، کَما یَمْشی
الْمُسْتَنیرُ فی الظُّلُماتِ بِالنُّورِ.
«بحارالأنوار، ج 78، ص 112»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: همانا در قرآن
چراغ های روشنائی بخش; و شفا بخش دردها و گرفتاری های درونی وجود دارد،
پس کسی که (خود را) با قرآن جلی دهد چشمانش قوی و روشن می گردد; وقلب و درون
خویش را صفا خواهد داد، چون که تفکّر و اندیشه (در قرآن سبب) حیات قلبِ آگاه می باشد،
همچنان که شخص روشن دل در تاریکی ها به وسیله نور چراغ حرکت می نماید و
راه می رود.
35ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : ألْمِزاحُ یَأْکُلُ
الْهَیْبَةَ، وَ قَدْ أکْثَرَ مِنَ الْهَیْبَةِ الصّامِت
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 139»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: مزاح و شوخی ـ
های زیاد و بیجا ـ شخصیّت و وقار انسان را از بین می برد، و چه بسا افراد
ساکت دارای شخصیّت و وقار عظیمی می باشند.
36ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : أللُؤْمُ أنْ لا تَشْکُرَ
النِّعْمَةَ.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 139»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: از علائم پستی
شخص، شکر نکردن از ولی نعمت است.
37ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : لَقَضاءُ حاجَةِ أخ لی
فِی اللّهِ أحَبُّ مِنْ إعْتِکافِ شَهْر.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 139»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: هر آینه برآوردن
حاجت و رفع مشکل دوست و برادرم، از یک ماه اعتکاف، در مسجد ـ و عبادت مستحبّی، نزد
من ـ بهتر و محبوب تر است.
38ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : إنَّ الدُّنْیا فی
حَلالِها حِسابٌ، وَ فی حَرامِها عِقابٌ، وَفِی الشُّبَهاتِ عِتابٌ، فَأنْزِلِ
الدُّنْیا بِمَنْزَلَةِ المیتَةِ، خُذْمِنْها مایَکْفیکَ.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام -، ص 36»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: چیزهای دنیا اگر
حلال باشد حساب و بررسی می شود و اگر از حرام به دست آید عذاب و عقاب دارد و
اگر حلال و حرام آن معلوم نباشد سختی و ناراحتی خواهد داشت. پس باید دنیا (و
موجوداتش) را همچون میته و مرداری بشناسی که به مقدار نیاز و اضطرار از آن استفاده
کنی.
39ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : وَ اعْمَلْ لِدُنْیاکَ
کَأنَّکَ تَعیشُ أبَداً، وَ اعْمَلْ لاِخِرَتِکَ کَأنّکَ تَمُوتُ غدَاً.
«کلمة الإمام الحسن - علیه السلام - ص 37»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: در دنیا ـ از
نظر اقتصاد و صرفه جوئی و ... ـ چنان برنامه ریزی کن مثل آن که می خواهی
همیشه دوام داشته باشی، و نسبت به آخرت به نوعی حرکت و کار کن مثل این که فردا
خواهی مُرد.
40ـ
قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی - عَلَیْهِ السَّلام - : أکْیَسُ الْکَیِّسِ
التُّقی، وَ أحْمَقُ الْحُمْقِ الْفُجُورَ، الْکَریمُ هُوَ التَّبَرُّعُ قَبْلَ
السُّؤالِ.
«إحقاق الحقّ، ج 11، ص 20»
امام حسن مجتبی - علیه السلام - فرمود: زیرک ترین
و هوشیارترین افراد، شخص باتقوا و پرهیزکار می باشد; أحمق و نادان ترین
افراد، کسی است که تبه کار و اهل معصیت باشد; گرامی ترین و
باشخصیّت ترین افراد، آن کسی است که به نیازمندان پیش از اظهار نیازشان، کمک
نماید.