معراج پیامبر اعظم(ص) در چه زمانی واقع گردید؟

معراج یعنی سیر در عوالم هستی و برخورد با اسرار، و اطلاع و احاطه کامل بر حقایق عوالم امکانیه. گاه معراج فقط در بعد روحانی واقع می­ شود، اینگونه از معراج ها منحصر به پیامبر نیست و برای انسان­های پاک طینت و سایر انبیاء الهی هم واقع شده است اما معراجی که برای پیامبر اسلام به قدرت خداوند در مکه اتفاق افتاد به دلالت آیات مبارکه اسری و سوره مبارکه نجم، از نوع جسمانی بودهاز اینرو در آن زمان مورد انکار و مخالفت مشرکان قریش قرار گرفت.
درباره زمان این معراج اختلافاتی میان مورخان وجود دارد. برخی در سه سال قبل از هجرت وقوع معراج را گزارش نموده‌اند و برخی آن را در حوادث یکسال قبل از هجرت[1] گزارش کرده­اند. زهری پنج سال پس از بعثت[2]، و یعقوبی پیش از مرگ ابوطالب را زمان معراج دانسته؛[3] براساس روایتی از امام امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ  سال سوم بعثت تعیین شده است.[4]
استاد سبحانی براساس استناد به قول ابن هشام و ابن اسحاق سال دهم بعثت را قطعی دانسته است؛[5] اما برخی از مورخان 18 ماه[6] و برخی 16 ماه پیش از هجرت[7] دانسته اند.
مرحوم شیخ عباس قمی وقوع معراج را در شب هفدهم ماه رمضان یا بیست و یکم ماه رمضان 6 ماه پیش از هجرت و یا در ماه ربیع‌الاول دو سال بعد از بعثت دانسته است.[8]
هاشم معروف الحسینی می‌نویسد: معراج نبوی شب شنبه 17 ماه رمضان سال 13 بعثت واقع شده اگر چه اختلاف زیادی در کیفیت وقوع و تاریخ آن بین مسلمین وجود دارد.[9] درنتیجه باید گفت که معراج در سال های آخر از دوره مکی واقع شده است .
در مسئله معراج نبوی آن چه بسیار مهم است، اعتقاد به معراج است چنان که امام صادق ـ علیه السلام ـ  منکر معراج را از شیعه نمی داند و امام رضا ـ علیه السلام ـ منکران معراج را انکار کنندگان پیامبر دانسته­ است[10]و اما بحث از زمان وقوع آن بحثی صرفا تاریخی است که اختلاف نظر در آن به اعتقاد در اصل حادثه خللی ایجاد نمی کند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. فروغ ابدیت، جعفر سبحانی.
2. رجعت و معراج، سید ابوالحسن رفیعی فرونیی.
3. المیزان، علامه طباطبائی، ج13.
4. تاریخ یعقوبی، یعقوبی.

پی نوشت ها:
[1]  . ابن اثیر الکامل، بیروت، دار صادر، 1399، ج2، ص51.
[2]  . مسلم، صحیح، ج 2، ص 209.
[3]  . یعقوبی، تاریخ، ج 2، ص 26.
[4]  . مجلسی، پیشین، ج 18، و آملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، ج 1، ص 271، و المیزان، ج 13، ص 31.
[5]  . سبحانی، فروغ ابدیت، ج 1، ص 384 - 385.
[6]  . سیرة الحلبیه ج 1، ص 278.
[7]  . ر.ک: ادیب بهروز، محسن، معراج از دیدگاه قرآن و روایات، تهران، سازمان تبلیغات، چ اول، 74، ص 64.
[8]  . قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، هجرت، چ دوم، 1409، ج 1، ص 109.
[9]  . هاشم معروف الحسینی، سیرة المصطفی ، بیروت، دارالقلم، چ سوم، 1981م، ص 237.
[10] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ‌بیروت، دارالوفاء، چاپ دوم، 1403، ص312.