از مدیریت جهادی تا جهاد اقتصادی
وجه تمایز فرهنگ اسلام مبتنی بر
تعالی بشر با فرهنگ غرب مبتنی بر ماتریالیسم در این نکته نهفته است که
فرهنگ اسلامی علاوه بر تلاش مادی به تلاش معنوی نیز به همان میزان تلاش
مادی و حتی بیشتر اهمیت و ارج می دهد. خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ تَعَالَى? عَمَّا یُشْرِکُونَ [1] با توجه به اهمیت عامل اقتصاد در رشد و پیشرفت جامعه
ایرانی مقام معظم رهبری سالهاست که به شکل مستقیم و در نامگذاری سالها از
مفاهیم مرتبط با اقتصاد استفاده کرده اند. این امر اهمیت این مقوله نزد
ایشان را به وضوح به تمام مردم و مسئولین گوشزد می نماید. پرداختن به چرایی به کارگیری این تعبیر از سوی رهبر
انقلاب خود جای تامل و تحلیل دارد. در این نوشتار با استناد به منابع
اسلامی و به ویژه منبع بی ریب و شک الهی قرآن کریم به بررسی این چرایی
خواهیم پرداخت. اینکه به راستی چرا و بر اساس کدامین دستورات الهی رهبر
انقلاب نیز سالهاست بر مفهومی چون "جهاد اقتصادی" تاکید نموده اند. در این
نوشتار نگاهی به زمینه های وحیانی مطرح شدن مفهوم "جهاد اقتصادی" از سوی
معظم له پرداخته ایم. جهاد در فرهنگ اسلامی به معنای تلاش وکوششی است که مقدس
شمرده شده است بطور مثال فقیهی را که برای استنباط احکام الهی تلاش می کند
مجتهد وکارش را اجتهاد می نامند، از سوی دیگر یکی از شروط و لوازم اساسی
استقلال کشور ها قدرت اقتصادی آن ها و عدم وابستگی اقتصادی آنها به دول و
دیگر کنشگران عرصه بین الملل است. بدون تردید قدرت اقتصادی پشتوانه قدرت
سیاسی است فلذا هیچ کشوری بدون قدرت اقتصادی نمی تواند توانمند ومستقل
باشد. همانطور که امام خمینی (ره) فرمودند : « امروز وظیفه است
برای همه ما که برای این کشور خدمت کنیم و اقتصاد این کشور رابه پیش ببریم
تا محتاج دیگران نباشیم . این کار امروز با توجه به نیاز کشور دراولویت
کارهایی هست که به آن باید اهتمام ورزید» نکته بسیار مهم و حائز اهمیت در این نوشتار آنست که؛ جهاد
اقتصادی مورد نظر رهبر معظم انقلاب را نه میتوان و نه باید با تحلیل مادی و
غربی از اقتصاد تعریف و به آن عمل نمود چراکه با توجه به تجربه دیگر
دولتها به ویژه دولتهایی که به تازگی در اردوگاه سرمایه داری تقسیم بندی می
شوند اگر با تحلیل غربی به اقتصاد نگاه و عمل کنیم جامعه به سمت جامعه
سرمایه داری غربی که امروز با مشکلات و مصایب فراوان اخلاقی-اجتماعی رو به
روست سوق پیدا خواهد کرد. وجه تمایز فرهنگ اسلام مبتنی بر تعالی بشر با فرهنگ غرب
مبتنی بر ماتریالیسم در این نکته نهفته است که فرهنگ اسلامی علاوه بر تلاش
مادی به تلاش معنوی نیز به همان میزان تلاش مادی و حتی بیشتر اهمیت و ارج
می دهد. به عبارت دیگر در مکتب اسلام فقط و تنها فقط با انجام
کارهای مادی نمی توان جهاد اقتصادی مورد نظر سنت اسلام و شخص رهبری انقلاب
را متجلی ساخت بلکه بسیار مهم است که نگرش قارونی به مباحث اقتصادی به
عنوان نمود ماتریالیسم به کنار گذارده شده و با رویکردی توحیدی حتی موفقیت و
حاصل کار تلاش مادی اقتصادی را از آن خود نبینیم بلکه با دیدی کلان به
رابطه عملکرد صحیح انسان بر اساس تکالیف الهی و نعمت های خداوند توجه
نمائیم. همانطور که در قرآن کریم به آن اشاره شده: « وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى? آمَنُوا وَاتَّقَوْا
لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَ?کِن
کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُم بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ» (و اگر اهل شهرها
وآبادیها ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند ،برکات آسمان و زمین را بر
آنها می گشودیم ولی ( آنها حق را )تکذیب کردند ماهم آنها را به کیفر
اعمالشان مجازات کردیم) [2] و یا درجای دیگر داریم: «إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ
الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ وَیَقْدِرُ إِنَّهُ کَانَ بِعِبَادِهِ خَبِیرًا
بَصِیرًا » (به یقین ، پرور دگارت روزی را برای هرکس بخواهد ،گشاده یا تنگ
می دارد اونسبت به بندگانش آگاه و بیناست .) [3] موفقیت واقعی در حوزه جهاد اقتصادی زمانی صورت می گیرد که
علاوه بر تلاش وکوشش مادی به جهادمعنوی هم پرداخت و با دید مادی صرف و
غربی به اقتصاد نگاه نکنیم . با استناد بر تعالیم شیعه هر انسانی باید باور
داشته باشد که اعمالش بر نظام طبیعت نیز اثر دارد و بدون تردید در این راه
باید به واسطه بودن ائمه اطهار(ع) در نزول نعمت های مادی هم توجه کرد . در
زیارت جامعه کبیره به این مطلب اشاره شده است: «بکم ینزل الغیث، بکم یُمسک السماءأن تقع علی الارض إلا
باذنه، بکم ینفس الهم ویکشف الضر بکم.......اصلح ما کان فسد من
دنیانا....»(برخی از این نعمت ها می تواند مادی باشد و هم معنوی) و یا این
بیان راجع به امام زمان (عج) که در دعای عدیله آمده است : «ببقائه بقیت
الدنیا وبیمنه رُزق الوری وبوجوده ثبت الارض والسماء» (به بقای او دنیا
باقی است ،به برکت او خلق روزی می خورد وبوجود او آسمان وزمین پابرجاست) پی نوشت: سوره النحل:آیه 3- [1] سوره الأعراف: آیه96 - [2] سوره الإسراء: آیه30 - [3] امید وقوفی منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی